نقش عسل در پزشکی مدرن

نقش عسل در پزشکی مدرن

مصرف عسل در بین انسان‌ها سابقه بسیار طولانی دارد. از آن در غذاها و نوشیدنی‌های بیشماری به عنوان ماده شیرین کننده و طعم دهنده استفاده شده است. از دوران باستان، عسل به دلیل ارزش‌های غذایی و درمانی آن شناخته شده است.

عسل در تمام دنیا تولید می‌شود. تولید جهانی آن تقریباً 20/1 میلیون تن در سال است. چین، ترکیه، آرژانتین، اوکراین، مکزیک و ایالات متحده عمده‌ترین تولیدکنندگان عسل هستند.

مهمترین ماده تشکیل دهنده عسل، کربوهیدرات‌های موجود در فرم مونوساکاریدها، فروکتوز، گلوکز و دی‌ساکاریدها، مالتوز، ایزومالتوز، مالتولوز، ساکاروز و تورانوز است و شیرینی آن به دلیل وجود این مواد است.

همچنین حاوی الیگوساکاریدها از جمله آندروز و پانوز و آنزیم‌هایی از جمله آمیلاز، اکسیداز پراکسید، کاتالاز و اسید فسفریلاز است. بعلاوه، عسل حاوی اسیدهای آمینه، ویتامین B، ویتامین B6، ویتامین C، نیاسین، اسید فولیک، مواد معدنی، آهن، روی و آنتی اکسیدان است. عسل معمولاً به عنوان یک ماده ضد التهاب، ضد اکسیدان و ضد باکتری استفاده می‌شود.

عسل به دلیل خواص درمانی به عنوان داروی جایگزین، مورد توجه زیادی قرار می‌گیرد. همچنین باور بر این است که زنبور منبع اصلی پرورش و پویایی است. ویژگی های ترویج دهنده سلامت زنبور عمدتاً به دلیل وجود چندین متابولیت (metabolite) از جمله اسید فولیک، تیامین، بیوتین، نیاسین، توکوفرول، پلی فنول‌ها، فیتواسترول‌ها و آنزیم‌ها و کوآنزیم‌ها است.

یافته‎های علمی در مورد ضداکسید کنندگی، ضد باکتری، ضد قارچ و محافظت از کبد به طور مکرر در مطالعات علمی آمده است. در اصل، آن یک مکمل ارزشمند برای جمعیت سالم است. در تحقيقات انجام شده اخير، مطالعات علمی تاكيد كرده است كه عسل فعاليت‌هاي بيولوژيك بالقوه‌اي دارد كه داراي خواص ارتقادهنده سلامت است.

انواع عسل

حدود 320 نوع مختلف عسل وجود دارد که از منابع گل‌های مختلف نشات می‌گیرند. طعم، رنگ و بوی آن به منابع شهد مختلف گل‌ها و گیاهان بازدید شده توسط زنبور بستگی دارد.

انواع مختلف آن از نظر دما، بارندگی و تغییرات فصلی و اقلیمی قابل مقایسه هستند. رنگ عسل از قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره بسته به محل پرواز زنبورها متفاوت است. استانداردهای عسل را در این لینک مطالعه کنید.

ترکیبات زیست فعال بیولوژیکی در عسل

عسل دارای ترکیبات بیو اکتیو ضروری بیولوژیکی از جمله ویتامین A (رتینول) ، ویتامین E (توکوفرول)، ویتامین K (ویتامین ضد خونریزی)، ویتامین B1 (تیامین)، ویتامین B2 (ریبوفلاوین)، ویتامین B6، نیاسین، ویتامین C (اسید اسکوربیک)، اسید پانتوتنیک و فنولیک‌ها، فلاونوئیدها و اسیدهای چرب، اسید سینامیک، اسید هیدروکسی بنزوئیک، اسید اکتادکانوئیک، اتیل استر و فلاونوئیدها می‌باشد.

علاوه بر این، این ماده حاوی آپیژنین، پینوسمبرین، آکاسیتین، اسید آبسیزیک و اسید فرولیک است. بعلاوه، برخی از اسیدهای آمینه با اهمیت فیزیولوژیکی که عبارتند از آرژنین، سیستئین، اسید گلوتامیک، اسید اسپارتیک و پرولین.

این ماده با توجه به شرایط جغرافیایی و آب و هوایی می‌تواند حاوی مواد مختلف فلاونوئید، فنولیک، آمینو اسید، پروتئین، اسید اسکوربیک و کاروتنوئید و خواص ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی باشد. وجود این ترکیبات فعال درک بهتری از نقش بیولوژیکی آن فراهم می‌کند.

خواص آنتی اکسیدانی عسل

آنتی اکسیدان عنصری است که می‌تواند اکسیداسیون سایر مولکول‌ها را مهار کند. اکسیداسیون یک واکنش بیوشیمیایی است که باعث ایجاد رادیکال های آزاد به واکنش زنجیره‌ای می شود که ممکن است به سلول ها، بافت‌ها و در نهایت عملکردهای فیزیولوژیکی آسیب برساند.

آنتی اکسیدان‌ها مانند ویتامین C برای محافظت از بدن در برابر رادیکال‌های آزاد واکنش‌های زنجیره‌ای را خاتمه می‌دهند. برای تعادل حالت اکسیداتیو، بدن انسان سیستم‌های پیچیده ای از آنتی اکسیدان‌های همپوشان را نگهداری می‌کند. مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان باعث بهبود سلامتی می‌شود.

مطالعات علمی نشان می‌دهد که عسل حاوی عوامل آنتی اکسیدانی قوی است. نقش این ماده به غلظت و منشأ جغرافیایی آن نیز بستگی دارد. عسل به عنوان یک آنتی اکسیدان، دارای خواص پیشگیرانه بیشماری در برابر بسیاری از شرایط بالینی مانند اختلالات التهابی، بیماری‌های شریان کرونر و عصبی، پیری و سرطان است.

افزایش ترکیب فنولیکی موجود در آن خاصیت آنتی اکسیدانی ایجاد می‌کند. موادی مانند پلی فنول‌ها و اسیدهای فنولیکی موجود در عسل با توجه به شرایط جغرافیایی و آب و هوایی متفاوت است.

آلوارز-سوارز و همکاران نقش فنولیک‌های عسل‌های تک گل در غشاهای گلبول‎های قرمز خون انسان را در برابر آسیب اکسیداتیو بررسی کرده‌اند. نتایج نشان می دهد که به دلیل جذب شدن آن در غشاء سلول و قابلیت ورود و رسیدن به سیتوزول (مایع درون سلول)، آسیب اکسیداتیو RBC را محدود می‌کند. این ماده حاوی آنتی اکسیدان‌های مناسب است که مسئول فعالیت‌های بیولوژیکی‌، دفاع و افزایش عملکردهای RBC هستند.

خاصیت ضد میکروبی عسل

عسل‌ها حاوی pH کم و اسمولاریته بالا هستند که از طریق تجمع آنزیمی پراکسید هیدروژن حاصل می شود و نتیجه‌ای ضد میکروبی ایجاد می کند.

نقش آن در پانسمان زخم در پزشکی مدرن به عنوان نتیجه عملکرد ضد میکروبی محبوبیت یافته است. علاوه بر این، برخی از انواع خاص آن، نقش ضد میکروبی گسترده‌ای را در برابر عوامل بیماریزای باکتریایی مقاوم در برابر آنتی بیوتیک نشان می‌دهند.

منابع گل عامل تفاوت در نوع و سطح فعالیت ضد میکروبی هستند. این اساساً بر اساس شرایط محیطی و موقعیت جغرافیایی منابع گل است.

جولی و همکاران (2011) دریافتند که عسل پتانسیل بالینی دارد و طیف گسترده‌ای از فعالیت ضد باکتریایی را نشان می‌دهد. این عمل ضد باکتریایی اساساً به دلیل پراکسید هیدروژن تشکیل شده توسط آنزیم گلوکز اکسیداز مشتق شده از زنبور است. فعالیت ضد باکتریایی آن بیشتر به فعالیت پراکسید و مکانیسم های غیرپراکسید آن وابسته است.

درمان سرفه

سرفه یکی از نگرانی های اصلی همه مردم است و یکی از شایع‌ترین شکایاتی است که تقریباً به تمام پزشکان عمومی ارائه می‌شود. سرفه در میان کودکان شایع است. وقوع آن به سن، شرایط جغرافیایی، محیطی، آب و هوایی و اپیدمیولوژی بستگی دارد.

آسیب شناسی سرفه در جمعیت کودکان از بزرگسالان جوان متفاوت است. عوارض جانبی در بین کودکان مضرتر از بزرگسالان است. سیستم ایمنی کودکان ضعیف است بنابراین آنها حساسیت بیشتری نسبت به عفونت های متعدد همراه با سرفه های طولانی مدت یا مزمن دارند.

سرفه در اطفال اخیراً مورد توجه بیشتری از تحقیقات قرار گرفته است و کنترل آن برای سلامتی تنفسی در آینده حیاتی است. بسیاری از داروهایی که برای کنترل سرفه در کودکان استفاده می‌شود، احتمال خواب آلودگی را به همراه دارند.

پل و همکاران (2007) بهبود علائم بالینی را بین گروه های مختلف درمانی با استفاده از عسل گزارش کردند. نقش عسل به طور معنی داری در درمان تعداد سرفه قابل ملاحظه بود.

در مطالعه حاضر، مطالعات اخیر را مرور کردیم و دریافتیم که این ماده دارای مشخصات ایمنی عالی و اثرات مفیدی در پیشگیری از سرفه است. کوهن و همکاران (2012) تحقیقی بر روی سیصد کودک در محدوده سنی 1-5 سال مبتلا به عفونت دستگاه تنفسی فوقانی و سرفه، به مدت حدود یک هفته انجام دادند.

نویسندگان تأثیر یک دوز مشخص شبانه سه نوع عسل (اکالیپتوس، مرکبات و لبو) را با یک مسکن (عصاره خرما سیلان) بر سرفه مقایسه کردند. در هر سه گروه محصولات عسل، بهبود قابل توجهی در مقایسه با گروه مسکن مشاهده شد.

والدین محصولات زنبور را بهتر از عصاره خرما سیلان رتبه بندی کردند و گزارش دادند که عسل برای تسکین سرفه شبانه و مشکل خواب همراه با عفونت دستگاه تنفسی فوقانی در کودکان بهتر است.

نقش عسل در ترمیم زخم

اهمیت دارویی آن در مطالعات علمی تاریخی گزارش شده است. خاصیت درمانی عسل عمدتاً به دلیل فعالیت ضد باکتریایی، حفظ وضعیت مرطوب زخم و گرانروی زیاد آن است که به ایجاد یک مانع محافظتی برای جلوگیری از عفونت کمک می‌کند.

این ماده از نظر تأثیر در روند بهبود با اثرات مثبت متعدد بر روی زخم شناخته شده است و به عنوان تقویت کننده گردش خون و شفابخش سلامتی در نظر گرفته می‌شود. در مطالعات تحقیقاتی، عسل در زمینه ترمیم زخم به ویژه زخم‌های سوختگی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این ماده در انواع مختلف زخم‌هایی مؤثر است که سایر روش‌های ترمیم زخم ناموفق هستند. عسل خطر عفونت در زخم‌ها را به حداقل می‌رساند.

علاوه بر این، عسل چسبندگی پیوندهای پوست را افزایش می دهد و دارای اثرات ضد باکتریایی و ضد التهابی با درجه بهبودی بالاتر است.

عسل در روز پنجم جراحت به میزان قابل توجهی میزان عفونت را کاهش می‌دهد و درد و ماندن در بیمارستان را به حداقل می‌رساند. علاوه بر این، عسل دارای ویژگی‌های چسبندگی بادوام برای تثبیت پیوند پوست با حداقل انقباض پیوند است و پانسمان عسل روند بهبودی زخم‌های جراحی را افزایش می‌دهد.

شاخص قند خون

تأثیر رژیم غذایی کربوهیدرات‌ها بر سلامتی انسان بحث برانگیز شده است به ویژه برای درک اینکه رژیم غذایی کربوهیدرات‌ها چگونه قند خون را تغییر می‌دهد. در حال حاضر اهمیت کربوهیدرات اغلب به عنوان اندیس قند خون (GI) نشان داده می‌شود.

کربوهیدرات‌ها با حداقل و حداکثر GI به ترتیب کم و زیادی گلوکز خون را تعیین می کنند. این واقعیت ثابت شده است که عسل های تک گل (uni-floral) دارای محتوای فروکتوز و نسبت‌های فروکتوز/گلوکز هستند.

انواع عسل اقاقیا و جعبه زرد دارای غلظت نسبتاً بالاتری از فروکتوز با GI پایین‌تر هستند. مفهوم GI ادعا می کند که نقش کربوهیدرات‌ها در هر دو سلامتی و اختلالات متابولیکی و غدد درون ریز را پیش بینی می کند.

عسل با GI پایین در مقایسه با GI بالا ارزش بیشتری دارد. رژیم غذایی با GI پایین مزایای مربوط به سوخت و ساز بدن از جمله قند خون و در بیماری عروق کرونر قلب را فراهم می کند.

مصرف عسل با GI پایین مانند عسل اقاقیا دارای اثرات فیزیولوژیکی سودمندی است و ممکن است در میان بیماران مبتلا به اختلالات عملکرد غدد درون ریز استفاده شود. با این حال استفاده از آن در بیماران دیابتی بحث برانگیز شده است.

عسل و باروری

از نظر تاریخی، مصریان عسل را برای باروری ارائه معرفی می‌کنند. علاوه بر این، در بسیاری از فرهنگ‌ها به طور سنتی برای تقویت نشاط در مردان عسل مصرف می‌کردند. گفته شده است که دلایل مختلفی برای ناباروری و درمان‌های بالقوه وجود دارد.

با توجه به محتوای غنی از ویتامین‌ها، آهن، کلسیم، سایر مواد معدنی اسیدهای آمینه و تقویت کننده سیستم ایمنی، مشاهدات متعدد نشان داده است که تصور می‌شود گرده زنبور کیفیت تخمک و قدرت باروری و باروری عمومی را بهبود می‌بخشد.

عسل برای مردان با مشکلات ناتوانی جنسی و زنان با مشکلات مربوط به ناباروری از جمله تخمک گذاری نامناسب توصیه شده است.

اعتقاد بر این است که برای مردان نابارور یا کم بارور، نوشیدنی عسل اضافه شده به شیر گرم میزان قابل توجهی از تعداد اسپرم را بهبود می بخشد. عسل به عنوان ماده سرشار از ویتامین B شناخته شده است، ماده‌ای اساسی برای تولید تستوسترون.

برخی از مطالعات علمی رابطه مثبت بین مصرف عسل و غلظت تستوسترون را تأیید کرده‌اند. در مردان مبتلا به نعوظ یا ناتوانی جنسی، این نظریه مطرح شده است که عسل با توجه به محتوای بالای اکسید نیتریک (یک ماده شیمیایی دخیل در گشاد شدن عروق) می‌تواند نعوظ را ایجاد و بهبود بخشد.

نشان داده شده است که مقدار 100 گرم عسل برای افزایش میزان اکسید نیتریک در خون تا 50٪ کافی است. آموزه‌های طب سنتی معتقدند که عسل کیفیت اسپرم را در مردان بهبود می‌بخشد و تخمدان‌ها و رحم را در زنان تقویت می‌کند.

در یک مطالعه اخیر نویسندگان گزارش داده‌اند که مصرف مکمل عسل با محلول محافظت کننده در برابر انجماد، باعث افزایش کیفیت کلی اسپرم می‌شود.

در یک آزمایش بر روی خرگوش‌های نر، محققانی نشان داده‌اند خرگوش‌هایی که از گرده زنبور تغذیه کردند، گرده باعث بهبود باروری و کیفیت اسپرم آنها ‌شد. همچنین، خرگوش‌های جوانی که از گرده زنبور عسل تغذیه کردند، وزن بدن و نرخ بقا بیشتری داشتند.

ترجمه مقاله “نقش عسل درپزشکی مدرن”