کاربردهای بره موم و عصاره بره موم

? بره موم چیست؟

بره موم زنبور عسل به عنوان مخلوط رزینی تعریف می شود که زنبور عسل بوسیله ترکیب کردن بزاق و موم با مواد جمع آوری شده از تراوش جوانه درختان، تنه درختان و سایر منابع گیاهی، بوجود می آورد.

رنگ آن می تواند بسته به اینکه زنبور از چه چیزی از طبیعت جمع آوری می کند متفاوت باشد، در مناطق معتدل رنگ این ماده از زرد روشن یا قهوه ای تا قهوه ای تیره متغییر است. رنگ بره موم تولید شده در آب و هوای گرمسیری ممکن است از قهوه ای مایل به سبز روشن تا سیاه و قرمز تیره متغییر باشد.

هر چه بره موم بیشتر در کندو باقی بماند رنگ آن تیره تر می شود. بره موم تازه، به رنگ طلایی و قرمز بر روی قابهای عسل در داخل کندو دیده می شود. همچنین رنگ آن با توجه به درختان و گیاهی که مورد استفاده زنبورهای عسل قرار گرفته و نیز نوع زنبورهایی که این ماده را گردآوری می کنند متفاوت است.

شما می توانید بره موم را در دو قسمت کندو بیشتر از جاهای دیگر مشاهده کنید. اول در مدخل ورودی یا دریچه پرواز کندوها (به عنوان ضد عفونی کننده) و دوم در قسمت فوقانی کندو و طرفین قاب ها (برای جلوگیری از خروج گرما و ورود مهاجمین).

در دمای ملایم ، بره موم ماده ای نرم می باشد و با افزایش میزان برودت هوا سفت و سخت میگردد ، گرچه بازهم قابلیت شکل پذیری خود را حفظ می کند. ولی هتگامی که یخ بزند شکننده میگردد. در دماهای بین ۷۰ تا ۱۰۰ درجه سانتی گراد به مایع تبدیل می گردد.

? روش تولید بره موم به وسیله ی زنبور عسل

میزان تمایل به جمع آوری بره موم در بین گونه ها و حتی نژادهای زنبورهای عسل بسیار متغیر می باشد. شاید علت آن این باشد که برخی زنبورهای عسل به خواص ضد عفونی کنندگی و آنتی بیوتیکی که بره موم فراهم می آورد نیازی ندارند یا از فرآورده های دیگر بدین منظور استفاده می کنند.

با توجه به قدرت سازگاری زنبور عسل غربی و پراکنش طبیعی آنان در اقصی نقاط جهان ، جمع آوری بره موم فقط توسط این زنبورها صورت می گیرد ، در صورتی که گونه های آسیایی تمایلی برای جمع آوری آن نشان نمی دهند. زنبور نژاد کارنیولان (کارنیکا) از موم به جای بره موم استفاده می کند.

زنبورها ذره های رزین یا صمغ تراوش شده از جوانه یا تنه برخی درختان را به ‌وسیله پاهای عقب و قطعات دهانی جدا می‌کنند و سپس آن‌ را به کمک بزاق دهان نمناک و شکل حبه مانند به آن می‌دهند و در نهایت به‌ وسیله آرواره‌ها و به کمک پاهای عقبی به کندو حمل می‌نمایند.

مهمترین گیاهانی که زنبوران عسل از آن‌ها صمغ جمع‌آوری می‌کنند انواع درختان سپیدار، غدار، غات، اکالیپتوس، شاه بلوط، تبریزی، نارون، سوزنی‌برگ‌ها، فندق و بید است. البته وجود گیاهانی نظیر شبدر، یونجه و اسپرس نیز باعث تولید بیشتر آن موم توسط زنبورها می‌شود.

? ترکیبات بره موم

هنگامی که دانشمندان ترکیب شیمیایی بره موم را دقیق تر بررسی کردند، آنها دریافتند که بره موم حاوی بیش از ۳۰۰ ترکیب طبیعی، از جمله اسیدهای آمینه، کومارین ها، آلدهید های فنولی، پلی فنل ها، تریویرپن ها، کینین ها و استروئید ها است.

بره موم حاوی حدود ۵۰ درصد صمغ یا رزین گیاهان، ۳۰ درصد موم ۱۰ درصد اسیدهای چرب ضروری، ۵ درصد گرد گل و ۵ درصد دیگر آن از ترکیبات آلی، ویتامینها و مواد معدنی چون‏A  وB 1 وB 2 وB 3 ، بیوتین، آلبومین، کلسیم، منیزیم، آهن، روى، سیلیس، پتاسیم، فسفر، منگنز، کبالت و شانزده نوع اسید آمینه و هم‏چنین مجموعه‏اى از بیوفلاونوئیدها مى ‏باشد.

نکته ‏ى قابل توجه این است که مقدار بیوفلاونوئیدهاى (ویتامین‏D ) داخل بره ‏موم ۵۰۰ برابر بیشتر از پرتقال مى ‏باشد. به استثناى ویتامین ‏K ، بره‏ موم شامل تمام ویتامین‏هاى شناخته شده مى‏ باشد و هم‏ چنین بره‏ موم داراى چهارده ماده معدنى لازم براى بدن به جز سولفور مى‏ باشد.

بره موم‌ها را باید در هنگام مصرف  با آب دهان مخلوط کرد و کاملاً جوید. طعم آن در ابتدا شدید و با آزاد شدن عناصر فعال موجود درونش طعمی ملایم پیدا خواهد کرد. پس از جویدن آن می‌توانید آن را به بیرون بیندازید یا مصرف کنید.

بره موم برای انسان و پستانداران سمی نیست ، مگر آنکه به مقدار خیلی زیاد و خصوصاً به‌صورت خوراکی  و عمل‌آوری نشده (خام) مصرف شود۰

امروزه بره موم بصورت عصاره، پودر، کپسول و قرص هایی ارائه می شود که شما می توانید آن را از فروشگاه اینترنتی بال اوی (خانه عسل) تهیه نمایید.

? کاربردهای بره موم:

– کاربرد در کندوی زنبور عسل

این ماده به عنوان ماده ی ضد عفونی کننده و عاملی موثر در پیشگیری از ورود و شیوع بیماریها در کندو محسوب می شود. و به همین دلیل بره موم در محل ورود زنبوران به داخل کندو قرار می گیرد تا زنبورها پیش از ورود به کندو از روی آن عبور کنند.

همچنین پر کردن شکافها، تنگ کردن سوراخهای تهویه، تنگ کردن دریچه پرواز در زمستان، ترمیم شکستگی ها، جلا دادن و ضد عفونی کردن جدار داخلی کندو و قابها، محکم کردن محل اتصال قابهای عسل به کندو و به یکدیگر از دیگر کاربردهای بره موم است.

– کاربرد های پزشکی

بره‏ موم؛ ضد باکترى، ویروس، قارچ، التهاب، ضد پوسیدگی دندان  و نیز آنتى ‏بیوتیک و آنتى ‏اکسیدان مى‏ باشد و براى درمان بیمارى‏ هایى چون حساسیت، خون‏مردگى، سوختگى، کوفتگى، زخم، سرطان، خستگى، مشکلات تنفسى، جوش‏ها، اختلالات پوست، آفتاب سوختگى، سرفه، عفونت، سرماخوردگى، آنفلوانزا، زونا و جراحات به کار گرفته مى ‏شود.

همچنین به عنوان تقویت کننده سیستم ایمنی بدن، بهبود دهنده اختلالات دهان و لثه، بی حس کننده موضعی، کاهش دهنده فشار خون کاربرد دارد.

– کاربردهای آرایشی

کاربردهای پوستی و آرایشی امروزه متداولترین مصارف برای بره موم و عصاره های آن می باشند. اثرات آن روی ترمیم و نوسازی بافت کاملاً بررسی گردیده است. بره موم همراه با خواص باکتری کشی و قارچ کشی خود، فوائد بسیاری در کاربردهای مختلف در مواد آرایشی فراهم می آورد.

بسیاری از ویژگیهای مفید بره موم (پروپولیس) شامل : فعالیتهای ضد باکتری، ضد قارچی، ضد ویروسی، ضد جوش سر وصورت، ضد التهاب و ضد اکسیداسیون به علاوه ترمیم زخمها، تحریک جریان خون و مخاط و اثرات بی‌حسی موضعی آن می‌باشند. سمیت کم و سازگاری خوب آن با پوست نشان داده شده است. ولی بایستی در نظر داشت که جزئی عکس‌العملهای حساسیت‌زاد را دارا می‌باشد.

بره موم اصولا به عنوان یک عامل ضد بو و پاک‌کننده پوست استفاده می‌شود. البته به عنوان یک نگاهدارنده و محافظت کننده هم کاربرد دارد.

– کاربردهای دارویی

بره موم در درمان ناراحتی های قلب و عروق (کم خونی)، دستگاه تنفسی (بعلت بیماری های عفونی مختلف)، مراقبت از دندان، درمان بیماری های پوستی (ترمیم بافت زخم ها، اگزما، التیام زخم بویژه زخمهای سوخته، ناخوشی قارچی)، بیماری های عفونی (غشاء مخاط و زخمها)، مداوای سرطان، تقویت و بهبود دستگاه دفاعی بدن، دستگاه هاضمه (زخمها و عفونتها)، حفاظت و تقویت کبد و بسیاری دیگر کاربرد دارد.

استعمال خارجی مستقیم عصاره های اتانول یا پمادهای فشرده (حاوی ۳۳ % بره موم ) نتایج خوبی در استفاده دامپزشکی برای التیام جراحت و زخمها نشان داده است. جراحی پلاستیک نیز عصاره های بره موم را برای تسریع درد التیام زخم و کاهش پیشرفت بافت زخمی بکار می برد.

– کاربرد در صنایع غذایی

در اثر فعالیتهای آنتی اکسیدان، ضد میکروبی و ضد قارچی، بره موم را بعنوان ماده نگهدارنده به مواد بسته بندی غذائی اضافه می کنند. طولانی کردن نگهداری ماهی منجمد تا ۳-۲ برابر بوسیله مولفان مختلف، ذکر گردیده است. اضافه نمودن فقط ۳۰ پی پی ام بره موم به جیره های غذایی مرغ های تخم گذار، تولید تخم مرغ، تبدیل غذا و وزن مرغ را تا ۶-۵ % افزایش داده است.

– کاربردهای سنتی

در اروپا و شمال آفریقا، خواص التیام زخم بوسیله بره موم و نیز از زمانهای باستان مصریان، یونانیها و رومیها شناخته شده بود. بره موم بطو ر متداول در مواد نگهدارنده چوب یا ورنیها بکار رفته است. امروزه بره موم در آفریقا، در داروهای گیاهی مانند ضد آب نمودن ظروف و چوب، چسب، تهیه نخ کمان و برای طبلهای زهی استفاده می شود.

? نحوه و میزان مصرف بره موم

✅ برا گلودرد های خفیف و جلوگیری از سرماخوردگی جویدن روزانه مقدار اندکی بره موم بصورت خالص کفایت می کند ولی برای دیگر مصارف بهتر است که از روش های پایین استفاده شود.

✅ عصاره الکی بره موم (۱۰ و ۲۰ و ۳۰ درصد) بصورت خوراکی ۵ تا ۱۵ قطره، سه بار در روز قبل از غذا. این ماده را فقط در طول دوره بهبودی می توان بکار برد. زیرا به علت دارا بودن الکل چنانچه همراه با داروهای آنتی بیوتیک مصرف شود ممکن است باعث ایجاد حساسیت گردد، روی بافت کبد آثار سمی ایجاد کند و اثرات دارویی دیگر داروها را خنثی کند (با پزشک خود مشورت نمایید).

✅ عصاره آبی بره موم ۱۰ تا ۲۰ درصد بصورت خوراکی به میزان یک قاشق چایخوری سه بار در روز قبل از غذا.

✅ عصاره بره موم ۵ درصد با بنیان روغن گیاهی یا چرب حیوانی بصورت خوراکی به میزان یک قاشق چایخوری سه بار در روز قبل از غذا به مدت ۴ تا ۶ هفته توصیه می شود.

برای آشنایی بیستر با کاربردهای درمانی بره موم زنبور عسل، کلیک کنید.

منابع:

۱- دریایى، محمد، دانشنامه طب اهل بیت علیهم السلام بر اساس طب الأئمه علیهم السلام، ۱جلد، پیام کتاب – تهران، چاپ: اول، ۱۳۸۸ ه.ش.

۲- Gavanji S, Larki B. Comparative effect of propolis of honey bee and some herbal extracts on Candida Albicans. Chinese Journal of Integrative Medicine. 2015:1-7

۳- سایت زنبورداری ایران عسل